لطـفآ شـما نخـنـد ید!

« دندان هايم ديگر مثل گذشته سفيد و شفاف نيستند. با وجود اين كه هر روز 3 بار مسواك می زنم نمی توانم تيــرگی آنها را از بين ببـرم. هر چند كه چندين بار هم برای جرم گـيری به دندانپزشكی مراجعه كرده ام، هيچ نتیجه ای نگرفته ام ».
اينها جملاتی است كه از زبان خيلی ها می شنـويم. آيا تا به حال از خود پرسـيده ايد كـه دلايل كدورت دنـدان هـا و از بين رفتن شفافيت آنها چيست؟
معمولاً تغيير رنگ دندان در طی تشكيل مينا و عاج دندان به وجود می آيد. بعضی از تغيير رنگ ها هم پس از رويش دندان و بعضی ديگر در نتيجه اعمال دندانپزشكی رخ می دهند، پس به طور كلی تغيير رنگ را می توان به دو دسته تقسيم بندی كرد كه عبارتند از: تغيير رنگ های طبيعی يا اكتسابی و تغيير رنگ های تحميلی. هر يك از دو گروه به نوبه خود به بخشهای مختلفی تقسيم می شوند:

نخسـتين علت تغييـر رنگ از بين رفـتن پالپ يا مغـز دندان است. هرگـونه محـرك باكتريايی، مكانيكی يا شيمـيايی می تواند منـجر به مـرگ پالپ و تجـزيه آن شود، در نتيـجه محصـولات تجـزيه پالپ آزاد شـده و بـه داخل لوله های عاجی نفوذ می كنند. اگر اين تركيـبات برای مدت طـولانی در محل باقی بمانـند، در نهايت منـجر به تغييـر رنگ دندان خواهند شد.

خونريزی داخل پالپ كه در نتيجه صدمه شديد وارد بر سطح دندان است هم عامل ديگری است كه موجب پارگی عروق خونی ناحيه و خونريزی شده و محصولاتی كه در نتيجه تجزيه خون خارج شده توليد می شوند، منجر به تغيير رنگ عاج و در نهايت دندان می شوند.

در بيماران مسن تغيير رنگ تاج دندان به صورت طبيعی رخ می دهد كه ناشی از رسوبات زياد عاج و نيز نازك- شدن و تغييرات نوری ميناست. غذا و آشاميدنی ها با تجمـع در ترکـهای موجـود در سطح ميـنا يا عاج زيـر آن باعث تغييـر رنگ می شـوند.

به علاوه ترميم های قبلی هم که در اثر مرور زمان خراب شده اند، ممكن است چنين حالتی ايجاد كنند.

تغيير رنگ ها ممكن است در اثر نقايص تكاملی يا موادی كه طی تشكيل دندان با مينا و عاج تركيب شده اند، هم به وجود آيند.

فلوئوروزيس يا مصرف مقادير زياد فلورايد در طی تشكيل دندان هم از عواملی است كه می تواند طی سالهای بعدی زندگی منجر به تغيير رنگ شود.

تجويز يا مصرف داروها يا مواد شيميايی خاص كه تعدادی از آنها ناشناخته اند، طی تشكيل دندان موجب تغيير رنگ آن می شود كه گاهی اوقات شديد است. شايع ترين و بدترين تغيير رنگ در اين نوع پس از مصرف كپسول تتراسيكلين و معمولاً در كودكان رخ می دهد. اين نوع تغيير رنگ معمولاً دو طرفه بوده و در چندين دندان از هر دو قوس فكی ايجـاد می شـود. علت اين پديده را به اختصار اين طور می تـوان توضيح داد: تتراسيكلين پـس از ورود به بدن می توانـد بــه يـون كلسيم متصل شود و سپس وارد بخشهای مختلف دندان كه در ساختـمان آن يون كلسيم به كار رفته است شود. وقتی دندانی كه با دارو تركيب شده در معرض نور خورشيد قرار گرفت ممكن است باعث تشكيل فراورده های اكسيداسيون تتراسيكلين شود و در نتيجه تغيير رنگ دائمی ايجاد كند. در كـنار تمـام عوامـل ذكر شده می توان اختلالات خونی، مصرف بالای دخانيات و برخی بيماريهای سيستميك را نيز در از بين رفتن رنگ طبيعی دندان ها مؤثر دانست.
 

حالا می رسيم به تغيير رنگهای تحميلی كه در نتيجه استفاده از مواد شيميايی مختلف و به هنگام اعمال دندانپزشكی رخ می دهـند و غالباً هم برگشت ناپذيرند. مواد پركننده نظير آمالگام و كامپوزيت، شايع ترين دليل اينگونه تغيير رنگ ها محسوب می شوند. همچنين بيشتر داروهايی كه برای پركردن كانالهای مربـوط به ريشه دنـدان به كار می روند نيز توانايی تغيير رنگهای داخل عاجی را دارند. اين مواد در طـولانی مدت به داخل عاج نفـوذ كرده و در نتيـجه اكسـيد شدن، از خود تركـيبـاتی باقی می گذارند كه رنگ توليد شده به واسطه آنها ممكن است برای سالهای طولانی باقی بماند.

حالا شايد پيش خود فكر كنيد كه با اين حساب اگر كسی برای مدتی كوتاه با عوامل ذكر شده در بالا ارتباط داشت، بايد داشتن دندانهای سفيد را برای هميشه فراموش كند، اما اين مسأله آن قدر ها هم جای نگرانی ندارد. چون ما در همين جا به شما می گوييم كه در صورتی كه بلافاصله پس از مطلع شدن از تغيير رنگ دندان های خود برای معالجه اقدام كنيد به احتمال  93 تا 95 درصد امکان بازگشت به شرايط قبلی وجود خواهد داشت، چون امروزه دندانپزشكان توانسته اند با استفاده از مواد شيميايی اكسيد يا احيا كننده متنوع تا حد زيادی از تيرگی و كدورت دندانها جلوگيری كنند. برای اين كار روشهای مختلفی وجود دارد كه با توجه به شرايط بيمار، ميزان پيشرفت تغيير رنگ، وضعيت مالی شخص و …، انواع خاصی از اين درمان ها را در نظر می گيرند و در طی جلسات درمانی پياپی تا آنجا كه ممكن است، دندان را به وضعيت نخست باز می گردانند.
در زمينه رنگ دندان، مهمـتـرين توصـيه ای كه وجود دارد اين است كه هر گونه ماده شيمـيايی يا حتی غذاهای رنگدانه دار را بـايد جدی تلقی كرد. در صورتی كه نسبت به تـأثيـر يك دارو يـا يك مـاده بـر روی دنـدان ها آگاهی كافی نداريـد، از مصـرف آن خودداری كنيد، چون مسلماً داشتن دندانهايی روشن و شفاف كه با هر بار خنديدن، چهره شما را زيباتر جلوه می دهند مسأله ای نيست كه بشود به همين راحتی از آن گذشت.